Những nguy hiểm và cơ hội trong thế giới gamification

Trong thế giới ngày nay, một số bộ óc thông minh nhất đang âm thầm biến cuộc sống của chúng ta thành một loạt các trò chơi. Họ làm điều này không chỉ để giải trí cho chúng ta, mà còn vì họ nhận ra rằng cách đơn giản nhất để khiến mọi người làm những gì họ muốn là biến nó thành thú vị. Để thoát khỏi sự kiểm soát của họ, chúng ta phải hiểu hiện tượng gamification đang lan rộng, và cách mà nó khiến hành vi của chúng ta trái ngược với lợi ích của chính mình.

Nguồn gốc của gamification có thể được truy trở về những năm 1930 tại Đại học Harvard, nơi nhà tâm lý học B.F. Skinner đã thực hiện các thí nghiệm với bồ câu. Ông phát hiện ra rằng, thông qua phần thưởng ngay lập tức, phần thưởng ngẫu nhiên và củng cố điều kiện, có thể hình thành hành vi của động vật một cách hiệu quả. Những nguyên lý này sau đó đã được các doanh nghiệp sử dụng để ảnh hưởng đến hành vi của người tiêu dùng, từ chương trình khách hàng thân thiết đến món ăn "Vui vẻ" của McDonald's, việc mua sắm trở thành một trò chơi, kích thích mọi người mua nhiều hơn.

Với sự tiến bộ của công nghệ, gamification đã được áp dụng vào mọi khía cạnh của cuộc sống. Các nền tảng mạng xã hội tận dụng phản hồi ngay lập tức, củng cố điều kiện và phần thưởng không thể đoán trước để biến tương tác xã hội thành một trò chơi vị thế gây nghiện. Các công ty sử dụng bảng xếp hạng và hệ thống điểm để khuyến khích nhân viên. Các ứng dụng hẹn hò áp dụng cơ chế trò chơi để thu hút người dùng. Thậm chí chính phủ cũng đang cố gắng tận dụng hệ thống tín dụng xã hội để ảnh hưởng đến hành vi của công dân.

Gamification ban đầu được coi là một sức mạnh tích cực, có thể khuyến khích mọi người làm những điều hữu ích, như học tập, bảo vệ môi trường hoặc từ thiện. Tuy nhiên, nó nhanh chóng bị lạm dụng cho mục đích thương mại, chủ yếu để khiến mọi người nghiện các ứng dụng, thay vì thực sự cải thiện cuộc sống.

Sự nguy hiểm của việc chơi game hóa là nó có thể phân tán sự chú ý của chúng ta khỏi những điều thực sự quan trọng. Chúng ta rất dễ bị thu hút bởi điểm số và bảng xếp hạng, vì chúng dễ theo dõi và tích lũy. Nhưng những mục tiêu nhân tạo này thường không liên quan đến nhu cầu thực tế của chúng ta, không thể mang lại cảm giác thỏa mãn lâu dài. Ngược lại, chúng có thể khiến chúng ta bận rộn theo đuổi cảm giác thành tích giả tạo, trong khi bỏ qua những khía cạnh thực sự có ý nghĩa trong cuộc sống.

Điều đáng lo ngại hơn nữa là, việc game hóa có thể hình thành một hệ thống tự truyền bá, thúc đẩy con người theo đuổi lợi ích ngắn hạn mà bỏ qua hậu quả lâu dài. Giống như các vương quốc cạnh tranh lẫn nhau trong rừng cuối cùng dẫn đến thảm họa sinh thái, nhiều hệ thống game hóa trong xã hội của chúng ta có thể tạo ra những tác động tiêu cực lâu dài.

Tuy nhiên, việc gamification không hoàn toàn tiêu cực. Nếu được sử dụng đúng cách, nó có thể khuyến khích chúng ta vượt qua bản thân, phát triển thói quen và kỹ năng có lợi. Chìa khóa là lựa chọn "trò chơi" mà chúng ta tham gia một cách khôn ngoan. Chúng ta nên chọn những trò chơi có giá trị lâu dài, thay vì chỉ theo đuổi sự kích thích ngắn hạn. Chúng ta nên chọn những trò chơi khó khăn để rèn luyện bản thân, thay vì những trò chơi đơn giản. Chúng ta nên chọn những trò chơi tích cực, để tất cả người tham gia đều được hưởng lợi, thay vì trò chơi có tổng bằng không. Chúng ta nên chọn những trò chơi mà chúng ta thực sự thích, chứ không chỉ là chơi vì phần thưởng. Quan trọng nhất, chúng ta nên chú ý đến những phần thưởng không thể định lượng, như tự do, ý nghĩa và tình yêu, thay vì chỉ theo đuổi điểm số có thể đếm được.

Trong một thế giới ngày càng trở nên trò chơi hóa, chúng ta vẫn có khả năng tạo ra quy tắc trò chơi của riêng mình. Chúng ta không cần phải trở thành những con rối của môi trường, mà có thể chủ động chọn những trò chơi thực sự giúp chúng ta phát triển và đạt được mục tiêu. Bằng cách lựa chọn khôn ngoan những trò chơi mà chúng ta tham gia, chúng ta có thể tận dụng sức mạnh của trò chơi hóa để cải thiện cuộc sống, thay vì bị nó kiểm soát.